Ý nghĩa biểu tượng hoa sen trong văn hoá và nghệ thuật
(GolfViet) - Khoác lên mình vẻ đẹp thanh tao, trang nhã và nổi bật giữa vùng đầm lầy, từ khi xuất hiện cho đến hiện nay, hoa sen đã và đang là một biểu tượng đặc sắc trong đời sống, văn hóa và nghệ thuật người Việt.
Hoa sen trong văn hoá tín ngưỡng tôn giáo
Mặc dù sinh ra trong bùn lầy nhưng hoa sen không bị vùi dập mà nó còn có khả năng làm thay đổi hoàn cảnh sống. Trên thực tế, các chỗ hoa sen mọc thì sẽ xảy ra hiện tượng nước đục ban đầu sẽ lắng lại dần trở nên trong hơn. Khi trổ bông, hoa sen trở nên nổi bật, thu hút mọi ánh nhìn giữa đầm lầy với vẻ đẹp thanh khiết, trong sáng, thanh tao. Khi ngắm sen, dường như ai cũng sẽ được xua tan hoặc giảm bớt những gánh nặng, ưu tư, phiền muộn đang chất chứa trong lòng.
Hoa sen còn gọi là liên hoá được xem là hoa của Phật (Ảnh: sưu tầm)
Mang trong mình những phẩm chất cao đẹp ấy nên hoa sen từ lâu đã trở thành một biểu tượng của tín ngưỡng Phật giáo. Hoa tượng trưng cho vẻ đẹp tâm linh, huyền ảo và lắng đọng những tư tưởng, chân lý giác ngộ trong kinh Phật. Chính vì vậy, khi bước vào một ngôi chùa bất kỳ, bạn sẽ thấy bóng dáng của hoa sen dưới rất nhiều hình thức: công trình ao sen, hoa trưng trên bàn thờ tự, đài sen Phật ngồi, những tác phẩm tranh ảnh…
Biểu tượng hoa sen trong nghệ thuật thi ca múa hoạ
Trong lòng mỗi người dân Việt, sen là loài hoa tượng trưng cho vẻ đẹp thanh cao, thuần khiết và vô cùng cao quý. Chính vì thế, hoa sen đã đi sâu vào lòng người Việt và là nguồn cảm hứng tuyệt vời đối với nghệ thuật thi ca múa hoạ của dân tộc ta.
Từ những câu ca dao quen thuộc “Trong đầm gì đẹp bằng sen, Lá xanh bông trắng lại chen nhuỵ vàng”, hay câu thơ nổi tiếng “Tháp Mười đẹp nhất bông sen, Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”… đều là những câu thơ thấm nhuần trong lòng người Việt từ những ngày còn tấm bé.
Chùa Một Cột là một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu được xây dựng lấy cảm hứng hoa Sen (Ảnh: Sưu tầm)
Tìm hiểu thêm về hình ảnh hoa sen trong nghệ thuật, chúng ta sẽ thấy đề tài hoa sen xuất hiện khá sớm trong nghệ thuật tạo hình. Hầu như ở thời nào, khởi nguồn từ thời Đinh – Tiền Lê, thời Lý, thời Trần cho đến thời Lê sơ, hoa sen cũng được các nghệ nhân thể hiện trong những nơi thờ tự, hay các công trình văn hóa của dân tộc thời bấy giờ. Cụ thể như các công trình vẫn còn được lưu giữ đến ngày hôm nay như: điện Lam Kinh (Thanh Hoá), Văn Miếu (Hà Nội), điện Kính Thiên (Hà Nội), các công trình đền thờ, chùa tháp…
Ngày nay, hoa sen còn được gọi tên trong nghệ thuật ca múa: múa sen hay là nguồn cảm hứng sáng tạc nhạc, thơ hay các tác phẩm điêu khắc, các chế tác tranh hoa sen vàng của các nghệ nhân Việt… Điều này cho thấy đây là loài hoa mang một giá trị tinh thần quý giá và ảnh hưởng lớn trong đời sống tinh thần của người Việt chúng ta.
Hoa sen với văn hoá đời sống người Việt
Hình ảnh cây hoa sen vươn mình khoe sắc thanh cao, góp vào cho đời hương thơm thanh mát và nổi bật giữa vùng bùn lầy là hiện thân của tính cách, khí chất con người Việt Nam. Người Việt luôn gắn liền với hình ảnh nổ lực không ngừng, vượt qua nghịch cảnh sống trải qua từ hàng thế kỷ.
Hoa sen gần gũi và gắn bó mật thiết với đời sống, văn hoá người Việt, đặc biệt là người dân ở vùng nông thôn (Ảnh: Sưu tầm)
Từ khó khăn của chiến tranh, thử thách của thiên tai, dịch bệnh hoành hành nhưng với ý chí mãnh liệt, kiên cường dân tộc ta đã cùng nhau vượt qua, không ngừng vươn lên để có được đời sống tốt đẹp, hoà bình và yên ấm của ngày hôm nay.
Hoa sen trong văn hoá ẩm thực Việt
Hoa sen không chỉ là biểu tượng cho đời sống tinh thần, bản sắc văn hóa dân tộc mà còn gần gũi, thông dụng trong đời sống hàng ngày của người Việt Nam, cụ thể như trong văn hoá ẩm thực Việt. Hiếm có loài cây nào đặc biệt như hoa sen, bởi tất cả các bộ phận của hoa đều được tận dụng thành nguyên liệu biến chế thành những món ăn độc đáo, hay đặc sản mang hương vị Việt Nam như: cơm sen, trà sen, chè sen, kẹo hạt sen, gỏi ngó sen, mứt sen, thậm chí cả rượu sen…
Cơm sen là món ăn hội đủ tinh hoa nghệ thuật trong ẩm thực Việt (Ảnh: Sưu tầm)
Ngoài ra, những chi tiết khác của cánh sen, lá sen cũng trở thành phụ kiện trang trí đẹp mắt cho các món ăn, góp phần đưa ẩm thực Việt vươn tầm thế giới với những món ăn ngon, độc lạ những vẫn giàu dưỡng chất.
Có thể nói, hoa sen không chỉ là loài hoa đẹp mà còn mang trong mình rất nhiều ý nghĩa và giá trị với đời sống người Việt nên đây là loài hoa rất được mọi người yêu thích và coi trọng.
Vân Tuyền
